Nieuwe regels inzake aansprakelijkheid

Het aansprakelijkheidsrecht is sinds begin 2025 grondig gewijzigd. Het steunt op twee pijlers, de contractuele aansprakelijkheid en de buitencontractuele aansprakelijkheid.

De contractuele aansprakelijkheid steunt op een contractuele band. Als één van de partijen de overeenkomst niet correct uitvoert, wat tot schade lijdt bij de andere contractant kan laatstgenoemde zich richten tot de schadeverwekker op basis van de overeenkomst. 

Ook als er geen contractuele band bestaat, kan de schadelijdende partij zich in sommige gevallen een schadevergoeding toekennen. Wanneer hij aantoont dat de andere partij door een onzorgvuldigheid een fout heeft begaan die schade heeft veroorzaakt en waarbij aangetoond wordt dat er een oorzakelijk verband is tussen de fout en de schade. In dat geval spreekt men van de buitencontractuele aansprakelijkheid die steunt op het zorgvuldigheidsbeginsel. De benadeelde partij moet bewijs leveren van de fout, de schade en het oorzakelijk verband tussen de fout en de schade. 

Indien u als manager een overeenkomst afsluit met uw opdrachtgever kan u bij fouten aansprakelijk gesteld worden op grond van de verbintenis die u had met uw opdrachtgever. Maar kan ook een derde u aanspreken?

Veronderstel dat Jan via zijn managementvennootschap Janus als manager actief is in onderneming ALFA, maar er geen bestuurder is. ALFA sluit op hun beurt een contract af voor transport van een machine met BETA.  Bij de uitvoering van de overeenkomst breekt de vrachtwagen middendoor wegens te zwaar geladen, waardoor de machine ernstig beschadigd wordt.  Kan BETA tegen Jan of zijn onderneming Janus een schadeclaim instellen?    

Tot 31 december 2024 zou dat niet mogelijk geweest zijn. BETA kon enkel een vordering stellen ten aanzien van haar medecontractant, zijnde ALFA, maar nooit tegen Jan, Janus of de bestuurder van ALFA.  De enige uitzondering hierop was wanneer de schade voortvloeide uit een misdrijf.  

Sinds 1 januari 2025 is dit scenario grondig gewijzigd.  Sinds dan treden de bepalingen van het  nieuwe boek 6 van het Burgerlijk Wetboek in werking.  De schadelijdende partij BETA kan zowel ALFA (op basis van de slechte uitvoering van de overeenkomst) aanspreken maar ook alle hulppersonen die meegewerkt hebben aan de uitvoering van de overeenkomst. Met andere woorden managementvennootschap Janus, Jan in persoonlijke naam als bestuurder van Janus, de bestuurder(s) van ALFA en desgevallend zelfs de werknemers van ALFA. Dit laatste op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid. 

Kunnen die hulppersonen zich beschermen tegen de aansprakelijkheidsvorderingen? Ja, dit is mogelijk aangezien de nieuwe bepalingen van aanvullend recht zijn, en partijen er van kunnen afwijken. Zo kan ALFA in zijn overeenkomst en/of algemene voorwaarden stipuleren dat een schadelijdende partij uitsluitend een vordering kan stellen tegen  ALFA, maar niet tegen haar bestuurders, medewerkers, onderaannemers, dienstverleners of werknemers van ALFA. Mocht de schadelijdende partij toch een vordering stellen tegen één van de voornoemde hulppersonen, dan kunnen zij zich beroepen op alle verweermiddelen en vrijwaringsbedingen die ALFA heeft opgenomen in zijn overeenkomst of algemene voorwaarden. Enkel in de twee volgende gevallen kan men de buitencontractuele aansprakelijkheid nooit uitsluiten:

1. Schade die de fysieke of psychische integriteit in gevaar brengt
2. De opzettelijke fout 

Kan ALFA zich voor alles vrijwaren of de aansprakelijkheid uitsluiten (exoneratiebeding)? Nee,  want ook in een B2B-relatie bestaan er verboden bedingen tussen de contractspartijen. Zo kan ALFA stipuleren dat zij enkel kan aangesproken worden voor de opzettelijke en grove fout, maar niet voor alle andere fouten. Clausules die elke vorm van fout uitsluiten, zullen door de rechter van tafel worden geveegd.  Zo wordt een exoneratiebeding o.m. vermoed onrechtmatig te zijn, indien het de onderneming ontslaat van aansprakelijkheid voor zware fout van haarzelf of haar aangestelde. Ook het voorwerp van de overeenkomst mag niet uitgehold worden.  Let op : een rechter mag exoneratiebedingen, dus indien men het onderste uit de kan wenst, loopt u het risico dat er totaal geen bescherming is…

Het wordt dus zoeken naar een aanvaardbaar evenwicht.  

En hoe zit het met de werknemers? Ook zij kunnen in principe persoonlijk aangesproken worden door een schadelijdende klant van hun werkgever. De algemene voorwaarden of het contract dat de werkgever afsluit met de klant kunnen dat evenwel uitsluiten, door bijvoorbeeld te stipuleren dat enkel de werkgever kan aangesproken worden. Veiligheidshalve kan ook de arbeidsovereenkomst in die zin aangepast worden.

Het is noodzakelijk dat alle managements-, dienstverlenings-, samenwerkings-, arbeidsovereenkomsten en algemene voorwaarden grondig herbekeken worden teneinde tot een evenwichtige verhouding in vrijwaring en/of uitsluiting van aansprakelijkheid te komen ter bescherming van uw medewerkers. 

© CERTIFISC – Auteur: Jorn Peyskens

DISCLAIMER Dit artikel werd gepubliceerd/voor het laatst gewijzigd op 28/02/2025 en werd opgesteld conform de op dat moment geldende wetgeving, rechtspraak, rechtsleer en interpretaties.
Sinds voormelde datum kunnen er zich wijzigingen voordoen waardoor dit artikel verouderde informatie kan bevatten.