Wat is schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid wordt beschouwd als een vorm van sociale fraude. Wie zich hieraan schuldig maakt, loopt het risico zwaar bestraft te worden door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Maar wanneer is er sprake van schijnzelfstandigheid?

• Er is sprake van schijnzelfstandigheid wanneer iemand met een zelfstandig statuut zijn beroepsactiviteit uitoefent onder het gezag van een werkgever.
• Om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid, moet rekening gehouden worden met een aantal criteria.
• Schijnzelfstandigheid kan verregaande financiële gevolgen hebben voor zowel de zelfstandige zelf als voor de opdrachtgever.

Wat wordt verstaan onder schijnzelfstandigheid?

Zelfstandigen zijn natuurlijke personen die hun beroepsactiviteit uitoefenen zonder dat ze hierbij gebonden zijn door een arbeidsovereenkomst of een statuut. Om de hoge lasten die het werknemersstatuut met zich meebrengt te vermijden, doen sommige bedrijven een beroep op mensen die op zelfstandige basis voor hen willen werken.

Op zich is het geen probleem om als zelfstandige in of voor een bedrijf te werken. Bij sommige zelfstandigen die in opdracht werken van een bedrijf ontstaat echter een hiërarchische relatie tussen hen en hun opdrachtgever. Van zodra er sprake is van een dergelijke gezagsrelatie, bestaat het risico op schijnzelfstandigheid. 

Welke criteria worden gebruikt?

Om te bepalen of iemand effectief een zelfstandige is of eigenlijk een werknemer met een verkeerd statuut, worden een aantal criteria gehanteerd:

• Mag u zelf beslissingen nemen over de uit te voeren opdracht?
• Bepaalt u zelf uw arbeidsuren of moet u de kantooruren volgen?
• Mag u zelf mensen in dienst nemen?
• Werkt u voor meerdere opdrachtgevers of heeft u hier de mogelijkheid toe?
• Doet u zelf investeringen?
• Hebt u een vast inkomen of hangt uw vergoeding af van de omvang van de opdracht of het geboekte resultaat?

Voornamelijk de vrijheid van werk, vrijheid van werktijd en de aan- of afwezigheid van hiërarchische controle zijn hierbij doorslaggevend.

Eerst en vooral is het erg belangrijk dat de wil om als zelfstandige te werken expliciet wordt gemaakt, bijvoorbeeld in een contract waarin duidelijk vermeld staat dat een zelfstandige samenwerking wordt aangegaan.

Daarnaast moet de zelfstandige de vrijheid hebben om zelf te beslissen hoe hij zijn werk organiseert en afhandelt. Een opdrachtgever mag uiteraard bepaalde richtlijnen geven met betrekking tot de uit te voeren opdracht(en), maar mag geen bindende regels opleggen.

Ook wat de werktijd betreft, moet de zelfstandige vrij zijn om deze zelf in te delen. De opdrachtgever mag de zelfstandige niet verplichten om volgens de vaste kantooruren te werken en de zelfstandige kan zelf kiezen welke opdracht hij wanneer uitvoert.

Aangezien er nog steeds sprake is van in opdracht werken, is het normaal dat er af en toe overleg plaatsvindt, bijvoorbeeld over timing of resultaten. Wanneer dit echter de vorm aanneemt van uitgebreide en regelmatige controle en rapportering, lijkt er toch eerder een hiërarchische relatie te zijn.

Bij twijfel kan advies ingewonnen worden bij de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie. Deze commissie beslist na onderzoek of iemand als zelfstandige of als werknemer beschouwd moet worden.

Wat zijn de mogelijke gevolgen?

Wanneer de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid schijnzelfstandigheid op het spoor komt, zal deze de zelfstandige herkwalificeren als werknemer. Deze herkwalificatie heeft verregaande financiële gevolgen voor zowel de voormalige zelfstandige als voor de opdrachtgever.

Aangezien de schijnzelfstandige nu beschouwd wordt als werknemer in loondienst, zal de opdrachtgever de niet-verjaarde achterstallige werkgeversbijdragen en werknemersbijdragen alsnog moeten ophoesten. Hierbij komen nog de intresten en forfaitaire verhoging van 10%.